Interesujące postacie dla świata zarządzania – Eliyahu M. Goldratt
- Manage or Die
- 13 paź
- 4 minut(y) czytania
Eliyahu M. Goldratt (1947–2011) był izraelskim fizykiem, konsultantem zarządzania i myślicielem systemowym, uznawanym za jednego z najważniejszych innowatorów w dziedzinie zarządzania operacyjnego. Jego idee – zwłaszcza Teoria Ograniczeń (Theory of Constraints, TOC) – zmieniły sposób, w jaki menedżerowie myślą o efektywności, przepływach i złożoności organizacji.
Choć jego podejście wywodziło się z analitycznej precyzji fizyka, miało niezwykle praktyczny wymiar. Goldratt w swoich książkach, m.in. The Goal, It’s Not Luck czy Critical Chain, pokazał, że zarządzanie to nie tylko technika, lecz sposób myślenia – logiczny, systemowy i nastawiony na ciągłe doskonalenie.
Jego koncepcje – podobnie jak prace Deminga – wyprzedzały swoje czasy. Wprowadził do języka biznesu pojęcia, które dziś są kluczowe: wąskie gardło, przepływ, czas realizacji, łańcuch krytyczny czy myślenie przyczynowo-skutkowe.
Myślenie systemowe Goldratta – prostota w złożoności
Z wykształcenia fizyk, Goldratt traktował organizacje jak złożone układy dynamiczne, w których każdy proces wpływa na inne. Jego podstawowe założenie było zaskakująco proste:
Każdy system ma ograniczenie – czynnik, który wyznacza jego maksymalną zdolność do osiągania celu.
Zamiast prób poprawiać wszystko naraz, Goldratt zalecał skupienie się na tym jednym ograniczeniu, które blokuje cały system. To właśnie ta zasada stała się fundamentem Teorii Ograniczeń (TOC).
Teoria Ograniczeń – zarządzanie przez przepływ
TOC nie jest metodą poprawy produktywności, lecz filozofią zarządzania opartą na logicznym myśleniu. Zakłada, że:
Każdy system ma co najmniej jedno ograniczenie (constraint), które determinuje jego wydajność.
Wydajność całego systemu jest równa wydajności jego ograniczenia – niezależnie od tego, jak doskonałe są pozostałe elementy.
Dlatego doskonalenie systemu zaczyna się od identyfikacji i zarządzania ograniczeniem.
Goldratt opisał pięć kroków doskonalenia (The Five Focusing Steps), które stały się klasyką zarządzania operacyjnego:
Zidentyfikuj ograniczenie systemu – znajdź element, który najbardziej ogranicza przepływ (np. maszyna, proces decyzyjny, dział, procedura).
Wykorzystaj ograniczenie w pełni – upewnij się, że działa bez przestojów, strat i zbędnych zadań.
Podporządkuj wszystko inne ograniczeniu – dostosuj tempo pracy pozostałych procesów do jego przepustowości.
Podnieś ograniczenie – wzmocnij je (np. przez inwestycje, szkolenia, automatyzację).
Wróć do kroku pierwszego – gdy jedno ograniczenie zostanie usunięte, pojawi się następne. To nieustanny cykl doskonalenia.
To podejście jest często przedstawiane metaforycznie jako łańcuch, który jest tak silny, jak jego najsłabsze ogniwo.
Łańcuch Krytyczny – rewolucja w zarządzaniu projektami
W swojej książce Critical Chain (1997) Goldratt zastosował TOC do zarządzania projektami, tworząc nową metodykę planowania i kontroli czasu.
W tradycyjnym podejściu projekty często kończą się później, niż zakładano – z powodu buforów bezpieczeństwa, złych priorytetów i wielozadaniowości. Goldratt zauważył, że ludzie planują projekty z dużym zapasem, ale ten zapas jest tracony przez zjawiska takie jak:
prawo Parkinsona („Praca rozciąga się tak, by wypełnić cały dostępny czas”),
syndrom studenta (odkładanie pracy do ostatniej chwili),
brak synchronizacji zasobów.
Zaproponował więc inne podejście:
identyfikuj łańcuch krytyczny – rzeczywisty ciąg zależnych zadań, które decydują o czasie realizacji projektu;
usuń lokalne bufory bezpieczeństwa i zamiast nich utwórz centralny bufor projektu;
zarządzaj buforami, nie zadaniami – to one pokazują, czy projekt jest zagrożony;
ogranicz multitasking, skup się na jednym zadaniu naraz.
Efekt? Projekty kończą się szybciej, z mniejszym stresem i lepszym wykorzystaniem zasobów.
Zdjęcie ze strony www.goldratthouse.com
Thinking Processes – narzędzia logicznego myślenia
Goldratt stworzył zestaw logicznych narzędzi zwanych Thinking Processes, które pomagają liderom analizować i rozwiązywać złożone problemy organizacyjne. Wśród nich m.in.:
Current Reality Tree (CRT) – drzewo rzeczywistości obecnej, służące do zrozumienia przyczyn problemów,
Future Reality Tree (FRT) – drzewo rzeczywistości przyszłej, pokazujące, jak wdrożone zmiany przyniosą pożądane efekty,
Evaporating Cloud (EC) – narzędzie do rozwiązywania konfliktów logicznych,
Prerequisite Tree (PRT) – określa, jakie warunki muszą być spełnione, by osiągnąć cel,
Transition Tree (TT) – planuje kroki wdrożenia zmian.
To potężny system myślowy, który – podobnie jak PDCA Deminga – wprowadza dyscyplinę analityczną do zarządzania.
Od przemysłu do zarządzania strategicznego
Choć Goldratt zaczynał od przemysłu produkcyjnego (jego metoda OPT – Optimized Production Technology była prekursorem TOC), jego idee rozprzestrzeniły się na:
zarządzanie projektami (Critical Chain Project Management),
sprzedaż i marketing (It’s Not Luck),
strategię organizacyjną (The Choice),
zarządzanie łańcuchem dostaw.
Podkreślał, że celem każdej organizacji jest zarabianie dziś i w przyszłości, a menedżerowie powinni myśleć w kategoriach przepływu (throughput), nie kosztów.
Dziedzictwo Goldratta – filozofia zdrowego rozsądku
Goldratt pozostawił po sobie coś więcej niż metodologię. Jego styl myślenia był wyjątkowo praktyczny – uczył liderów, jak patrzeć na organizację jak na system naczyń połączonych, w którym każdy ruch ma konsekwencje.
„Nie ma nic bardziej praktycznego niż dobra teoria.” – powtarzał.
Dziś jego idee inspirują menedżerów na całym świecie i stanowią filar metod takich jak Lean, Agile czy Project Management 2.0. Teoria Ograniczeń jest również stosowana w edukacji, opiece zdrowotnej i administracji publicznej.
Wybrane dzieła i źródła:
Książki:
Eliyahu M. Goldratt, The Goal (1984) – klasyczna powieść o zarządzaniu, która w przystępny sposób wprowadza w teorię ograniczeń.
Eliyahu M. Goldratt, It’s Not Luck (1994) – rozwinięcie koncepcji TOC w kontekście marketingu i decyzji strategicznych.
Eliyahu M. Goldratt, Critical Chain (1997) – rewolucja w zarządzaniu projektami.
Eliyahu M. Goldratt, The Choice (2008) – filozoficzne podsumowanie jego dorobku, zachęcające do logicznego myślenia i odwagi w podejmowaniu decyzji.
Strony internetowe:
Goldratt Institute – www.goldratt.com – oficjalna strona instytutu promującego TOC na świecie.
Theory of Constraints International Certification Organization – www.tocico.org – organizacja certyfikująca specjalistów TOC i publikująca badania z zakresu zarządzania ograniczeniami.
TOC Thinking Processes – www.tocpractice.com – praktyczne materiały o narzędziach logicznego myślenia Goldratta.
Eliyahu Goldratt – podobnie jak Deming – nie nauczał technik, lecz zmiany sposobu myślenia o organizacjach. Pokazał, że skuteczny menedżer to nie ten, kto gasi pożary, lecz ten, kto rozumie, gdzie w systemie naprawdę powstaje dym.
Komentarze